Page 9 - Ponad słowami 3 - język polski, maturalne karty pracy, zakres podstawowy i rozszerzony

Zadanie 4. Karty pracy krok po kroku
Przeczytaj fragment tekstu Confiteor – artykułu programowego Stanisława Przybyszewskiego
na temat roli artysty i sztuki na przełomie wieków. Tekst, opublikowany w 1899 r., stał się ma-
nifestem polskiego modernizmu.
Był on [artysta] pierwszym prorokiem, który wszelką przyszłość odsłaniał, a tłomaczył
runy zapleśniałej przeszłości, był magiem, co przenikał najgłębsze tajemnice, obejmował tajne
związki wszechświatów, przeczuwał i odkrywał ich wzajemne na siebie działanie, a z wiedzy
tej tworzył sobie moc, co gwiazdy na niebie w ich biegu zastanawiała, był wielkim mędrcem,
który wiedział najtajniejsze przyczyny i tworzył nowe, nigdy nieprzeczuwane syntezy: artysta
ten, to ipse philosophus , daemon , Deus et omnia .
2
3
1
Artysta nie jest sługą ani kierownikiem, nie należy ani do narodu, ani do świata, nie służy
żadnej idei ani żadnemu społeczeństwu.
Artysta stoi ponad życiem, ponad światem, jest Panem Panów, niekiełznany żadnym pra-
wem, nieograniczany żadną siłą ludzką.
Jest on zarówno święty i czysty, czy odtwarza największe zbrodnie, odkrywa najwstrętniej-
sze brudy, gdy oczy w niebo wybija i światłość Boga przenika.
Bo nie zna on praw i ograniczeń, jakie objawy duszy ludzkiej w to lub owo koryto wpychają,
zna on tylko jedynie potęgę tych przejawów, równie silną w cnocie czy w zbrodni, w rozpuście
czy w skupieniu modlitwy. […]
Artysta, który pragnie poklasku, a skarży się na małe uznanie tłumu, stoi jeszcze w przed-
sionku sztuki, nie czuje się jeszcze panem, który łask nie żebrze, tylko hojną ręką je na tłum
rzuca i nie pragnie podzięki – tej pragnie tylko plebejusz w duchu, tej pragną tylko dorobkie-
wicze.
Artysta, który się skarży, że rozrzucając skarby swego ducha, kala swą duszę przez zetknię-
cie się z tłumem, przeszedł święty próg, ale się myli. Człowiek, nieuznający żadnych praw,
stojący ponad tłumem, ponad światem, kalać się nie może.
Stanisław Przybyszewski, Confiteor, [w:] tegoż, Requiem aeternam. Confiteor, Warszawa 2020.

Ipse philosophus (łac.) – filozof.
Daemon (łac.) – demon.
Deus et omnia (łac.) – Bóg i wszystko.

a) Stanisław Przybyszewski określił artystę mianem kapłana sztuki. Na podstawie załączo-
nego fragmentu eseju Confiteor podaj trzy cechy artysty, które potwierdzają słuszność tego
określenia. Wyjaśnij, z jaką postawą twórczą wiąże się każda ze wskazanych cech.
Wskazówka

Jakimi cechami powinien wyróżniać się – zdaniem Stanisława Przybyszewskiego – artysta pełniący rolę
kapłana sztuki? W jaki sposób cechy te wpływają na jego postawę twórczą?

7